Korona królów. Jagiellonowie - taka historia

Mająca 10 lat Jadwiga - córka władcy węgierskiego Ludwika Andegaweńskiego i wnuczka Władysława - zasiadła na tronie polskim. Dwa lata później możni polscy wybrali jej męża, którym został Wielki Książę Litwy - Jagiełło.

Władysław II Jagiełło był Wielkim Księciem Litewskim. W 1386 roku został polskim królem, jako mąż królowej Jadwigi Andegaweńskiej. Kiedy w 1399 roku Jadwiga zmarła, Władysław Jagiełło postanowił zrzec się tronu i wrócić na Litwę.

Pierwszy klasztor w dawnej Europie założyli benedyktyni. Według reguły benedyktyńskiej poczęły powstawać nowe zakony męskie, a niebawem i żeńskie. Pierwszym z nich były klaryski, do których wkrótce dołączyły cysterki i norbertanki.

W średniowieczu władcy dużo podróżowali, co nie było niczym nadzwyczajnym. W Polsce podróże zostały zarzucone w okresie rozbicia dzielnicowego, ale ideę tę przywrócił Władysław Jagiełło. Wprowadził regularne objazdy zarówno Korony, jak i Litwy.

Prymas Mikołaj Trąba uczestniczył m.in. w bitwie pod Grunwaldem i reprezentował króla na soborze w Konstancji. Duchowny zmarł podczas pełnienia misji, którą zlecił mu monarcha w 1422 roku.

Program przybliża tło historyczne, zawiłości polityczne i realia życia w czasach Jagiellonów.

Możni i wpływowi ludzie zawsze skupiali się wokół władcy. Wśród panów obejmujących najważniejsze urzędy w Polsce widać w XIV wieku ciągle przedstawicieli tych samych rodzin. Dostają dodatkowe kompetencje oraz odpowiednie uposażenia.

Wszystkie żony Władysława Jagiełły zostawały polskimi królowymi nie z przypadku. Jadwiga Andegaweńska, Anna Cylejska, Elżbieta Granowska i Zofia Holszańska miały przetrwać na Wawelu i nie wzbudzić skandalu.

Przepis z 1468 roku zabraniał mieszkańcom Krakowa naśladowania ubiorów dworu królewskiego. Zakazy te niejednokrotnie łamano. Każda mieszczka marzyła o tym, by wyglądać jak królowa. Suknie kobiety szyły w dużej mierze same.

Przyjeżdżając w 1386 roku do Polski, Jogaiła na pewno nie znał polskiego. Język dyplomacji to jednak nie tylko mowa, a przede wszystkim gesty, którymi posługiwał się perfekcyjnie. Najważniejszą metodą wyrażania zdania było milczenie.

Ziem polskich nie omijały zarazy, z którymi średnio zmagano się raz w roku. Wyjeżdżano z miasta, królowie chowali się w lasach, królewicze znajdowali schronienie w klasztorach. W miastach zamykano bramy, izolowano chorych, domy oznaczano białą farbą.

Marzeniem niejednej dobrze urodzonej panny było zostać dwórką królowej. Mogły nabrać ogłady, nauczyć się zasad życia towarzyskiego, a może nawet znaleźć bogatego i wpływowego męża. Królowej towarzyszyły także matrony, czyli kobiety zamężne lub wdowy.

Zakon krzyżacki powstał w XII w. podczas trzeciej krucjaty do Ziemi Świętej. W XIV w. Zakon przeżywał rozluźnienie obyczajów. Zabawy, turnieje i łowy stawiano wyżej niż modlitwę. Konrad von Jungingen chciał ukrócić hulaszczy tryb życia zakonu.

Średniowieczne miasto żyło z handlu, jednakże drogi w tamtym czasie były ściśle wytyczone i można było się po nich poruszać wyłącznie za zgodą władcy. W rodzimym mieście kupcy mieli wyznaczone specjalne miejsca handlu.

W średniowieczu rok był podstawową miarą czasu, ale regulowaną nie datą tylko zmieniającymi się porami roku. Nowy rok wyznaczał dzień Bożego Narodzenia, czyli 25 grudnia, a tydzień zaczynał się w niedzielę.

Roczny dochód skarbu za Kazimierza Wielkiego wahał się od 70 do 90 tys. grzywien rocznie. W skarbcu wawelskim leżały kosztowności, przedmioty liturgiczne, cenne księgi i relikwie oraz drogie szaty i podobno róg jednorożca.

Magia odgrywała ogromną rolę w średniowieczu. Ludzie byli przekonani, że prawie na wszystko są jakieś zaklęcia. Poświęcone przedmioty uważano za potężną broń przeciwko chorobom. Gromnicami wypalano znak krzyża na sierści zwierząt.

Od XIV wieku na ziemiach polskich funkcjonowały różne rodzaje sądów: ziemskie, dla rycerstwa, sądy prawa niemieckiego dla mieszczan oraz kościelne. Pierwsze miejskie więzienie na ziemiach polskich zbudowano we Wrocławiu w XIV wieku.

Wizerunek kobiety we wczesnym średniowieczu nie wyglądał najlepiej. Na początku III wieku św. Klemens uważał, że kobietę powinna napawać obrzydzeniem sama myśl, że jest kobietą. W połowie średniowiecza obraz kobiety zaczął się jednak nieco zmieniać.

Turnieje rycerskie wywodziły się z gier zręcznościowych i wojskowych ćwiczeń znanych już w starożytności. W średniowieczu były namiastką prawdziwej walki i pełniły rolę dworskiej zabawy. Kościół jednak nie zawsze popierał ten typ rozrywki.

Ludzie średniowiecza wierzyli, że nasze losy są zapisane w gwiazdach. Królowa Jadwiga zamówiła horoskop dla swej córki, Elżbiety Bonifacji, a królowa Zofia chciała mieć horoskopy dla swoich synów. Horoskopy odgrywały także ważną rolę w medycynie.

Najstarsze znalezione pieniądze na ziemiach polskich pochodzą z pierwszych wieków naszej ery i są to monety z Imperium Rzymskiego, nie będące płacidłem w państwie pierwszych Piastów. Handel za pierwszych Słowian polegał na wymianie towar za towar.

Na dworze króla zarówno wśród dworzan i sług, jak i dostojników byli tylko mężczyźni, a jedyną kobietą była praczka. Na dworze królowej znajdował się tzw. fraucymer, czyli kobiece otoczenie władczyni. W czasach Władysława Jagiełły dwór był mobilny.

Książę Świgrygiełło zawsze mógł liczyć na wyrozumiałość Władysława Jagiełły, który przebaczał mu i uwalniał od kary, po czym historia znowu się powtarzała. Krnąbrnego Świdrygiełłę nie nauczyła niczego nawet niemal dziesięcioletnia niewola.

Tak naprawdę Krzyżaków na ziemie polskie sprowadził Henryk Brodaty, który później namówił do tego samego księcia mazowieckiego Konrada. Początkowo mieli bronić Mazowsza przed najazdami pogańskich Prusów oraz Litwinów.

W czerwcu 1410 r. zgrupowane wojska polsko-litewskie znalazły się pod Czerwińskiem. Król Jagiełło zlecił przygotowanie konstrukcji składanego mostu jesienią. Wszystkie jego elementy zostały spławione do Czerwińska i w pół dnia złożone w całość.

Wojna dla szlachcica zaczynała się od ogłoszenia wyprawy zbrojnej. Jedynym uprawnionym do tego był król. Szlachcic był zobowiązany stawić się na każde wezwanie króla. Gdy walczył w granicach kraju, wszystkie koszty ponosił rycerz.

Kanclerz, czyli szef kancelarii, był jednocześnie ministrem spraw zagranicznych i spraw wewnętrznych. Z urzędu zasiadał także w radzie królewskiej, a później również w senacie, na jednym z najwyższych miejsc.

Kult świętych jest jednym z najważniejszych elementów chrześcijańskiej pobożności. Ludzie średniowiecza mieli do pomocy wielu świętych i mocno wierzyli w ich sprawczą moc, która była najsilniejsza przy ich grobach.

Śmierć w średniowieczu nie była kresem istnienia, ale bramą do życia wiecznego. Ważne było także załatwienie spraw doczesnych: spłata długów, zakończenie waśni, pojednanie się z rodziną i rozdysponowanie majątku, jeśli ktoś takowy posiadał.

Według średniowiecznych myślicieli dusza zwierzęcia różniła się od ludzkiej, ponieważ była śmiertelna. Koń, koza nie mogły liczyć na zbawienie. Od połowy XIII w. w zachodniej Europie pojawiły się procesy nad zwierzętami.

Koronę i Litwę łączyły różne wspólne projekty, sojusze i układy. W 1401 r. w Radomiu wypracowano kompromis, który zakładał, że Witold jest dożywotnim wielkim księciem litewskim, a Litwa jest samodzielnym państwem, choć pod zwierzchnictwem Jagiełły.

Pierwsza wzmianka na temat procesów o czary na ziemiach polskich pojawiła się już w statutach z 1279 r. Zaznaczono tam, że praktyki magiczne są bardzo rozpowszechnione i zachęcano ludzi do wskazywania winnych.

Uniwersytet Krakowski ufundował Kazimierz Wielki w 1364 roku. Przez pewien czas, w myśl tzw. systemu bolońskiego, zajęcia odbywały się w prywatnych domach. Zainteresowanie Ludwika Węgierskiego krakowską Alma Mater po śmierci wuja spadło do zera.

Żmudź, Drezdenko i Podole to nasze średniowieczne ziemie sporne. Przez lata były zarzewiem konfliktu między Polską a zakonem. Ich przyczyna tkwiła w niefortunnym położeniu tych ziem. Żmudź oddzielała dwie gałęzie zakonu krzyżackiego.

Zawisza był świetnym dyplomatą, emisariuszem króla polskiego, ale i Zygmunta Luksemburskiego. Honor rycerza stawiał na pierwszym miejscu. Przez lata starał się, aby Jagiełło i Zygmunt Luksemburski podpisali traktat o przyjaźni.

Mazowsze wchodziło w skład państwa pierwszych Piastów praktycznie od początku. Potem, w czasach rozbicia dzielnicowego, stało się samodzielnym księstwem. Mazowieccy Piastowie przez pewien czas byli polskimi lennikami.